door H.J.Kuijpers
Dit is een privé project van de leider van de werkgroep Foto en Video, Harrie Kuijpers, hij is begonnen met vast te leggen hoe de kerk er in 2008 uitziet; dus vóór de geplande renovatie. De bedoeling is om er uiteindelijk een complete documentatie van te maken van de situatie in het verleden, heden, gedurende de renovatie en erna. We beginnen met een korte geschiedenis en dan een rondleiding door de kerk.
DE NAAM VAN DE KERK
De dekenale kerk van Heerlen is toegewijd aan St. Pancratius, maar wie was deze Heilige? , een klein overzicht.
Pancratius zou in Klein-Azië geboren zijn. Na de dood van zijn ouders vertrok hij met een oom naar Rome, waar hij in contact kwam met paus Cornelius. Door toedoen van deze paus werden beiden christen. Tijdens de christenvervolging door Diodetianus, Romeins keizer van 284-305, werd Pancratius gevangen genomen. Omdat hij weigerde het geloof af te zweren, werd hij op veertien jarige leeftijd onthoofd.
In de vierde eeuw zou hij reeds als heilige vereerd zijn. Paus Symmachus (498-514) bouwde in Rome een basiliek ter ere van St. Pancratius.
Paus Pelagius (579-590) begon ook buiten Rome bekendheid aan deze heilige te geven door relikwieën van Pancratius naar Marseille te sturen.
Zijn opvolger, paus Gregorius de Grote (590-604), verbreidde de verering van Pancratius wijd en zijd. Sinds het einde van de zesde eeuw wordt Pancratius algemeen vereerd.
KORTE GESCHIEDENIS VAN DE KERK
1065 de eerste vermelding van een kerk of kapel in het centrum van Herle (Heerlen). Genaamd Andreas kapel.
1166-1229 Naamsverandering van St. Andreas in St. Pancratius. Dit door toedoen van de grafelijke familie Are-Hochstaden, die grote vereerders waren van St. Pancratius.
Voor het oudste deel van de kerk zie “A” in de plattegrond.
1394 Bouw van de huidige toren, volgens een document uit 1400. De constructie van de toren is zo zwaar, dat hij waarschijnlijk als verdedigingstoren fungeerde. Zie plattegrond.
1606 Door een zware westerstorm werd de top van de toren afgeworpen en werden middenschip en zijbeuken zwaar beschadigd.
1608-1609 Vonden veel herstelwerkzaamheden plaats. Tijdens deze reparatie zijn waarschijnlijk in het middenschip kruisribgewelven aangebracht. Ook zijn er toen op de gewelven kamertjes gemaakt, om mensen van buiten de vesting bescherming en onderdak te bieden bij gevaar.
1661-1830 Behoudens enkele onderbrekingen, werd het kerkgebouw als “simultaneum” samen met de Hervormden gebruikt. Heerlen stond toen onder gezag van de Staten Generaal.
1750 Herstelwerkzaamheden aan de toren.
1794 -1813 Tijdens de Franse bezetting worden drie van de vier klokken in beslag genomen.
1838 De Hervormden krijgen een eigen kerk gelegen aan de Klompstraat
1839-1863 . Herstel en wijzigingen, zoals grafstenen uit de kerk. vloer 70 cm verhoogd, een nieuw Neogotisch koor. Zie ook 1901-1903.
1862 De toren werd voorzien van een veelhoekige trappentoren.
1881 De absis voorzien van gebrandschilderde ramen. Het zijn thans de nummers 31-32 en 33. Zie de plattegrond.
1901-1903 Koor afgebroken, transepten, vieringstoren, middenschip, zijbeuken, nieuw koor en crypte aangebouwd.
1902 De nieuwe absis wordt voorzien van 5 gebrandschilderde ramen, vier hiervan zijn voorzien van de naam van de schenker(s) zie nrs 77 tm 81
1940 Vier plafonds door Charles Eyck beschilderd, waarvan die in de beide transepten nog aanwezig zijn.
1943 Door de Duitse bezetter werden alle klokken in beslag genomen.
1945 In de nieuwjaarsnacht werd de noordelijke zijbeuk door een brisantbom zwaar beschadigd. De restauratie werd in hetzelfde jaar ter hand genomen. De eerste twee gewelven van het middenschip moesten vernieuwd worden.
1961 In dit jaar werd de kerk nogmaals vergroot.
1969 De aankleding en inrichting werden ingrijpend gewijzigd. Een versobering welke men toedichtte aan het Concilie Vaticanum ll.
1986-1997 De kerk werd van binnen en van buiten geheel gerestaureerd in de huidige toestand
HET ORGEL
1862 Geleverd door de gebr. Müller uit Reifferscheidt, 29 registers op twee klavieren met een vrij pedaal
1908 Nieuw pneumatisch orgel, vervaardigd door de fa Stahlhut te Aken met 2 klavieren, 29 registers en een vrij pedaal.
1951 Het bestaande orgel door de fa. Verscheuren uit Heythuysen omgebouwd en uitgebreid tot een drie klavierorgel met electropneumatische tratuur, met in totaal 39 registers.
HET CARILLON – DE BEIAARD
1943 Op last van de bezetter werden op 15 juni de luiklokken weggehaald.
1946 Op 16 dec. werden 4 nieuwe luiklokken geleverd door de klokkengieterij Petit en Fritsen uit Aarle-Rixtel
1947 Fa. B. Eysbouts uit Asten levert een nieuwe luid inrichting.
1964 Plaatsing nieuw carillon, bestaande uit 47 klokken.. .
1997 2 Nieuwe klokjes. Deze vergroten de bespeelmogelijkheid van de beiaard aanzienlijk.
OPMERKING:
Onderstaand treft U een opsomming aan van diverse bezienswaardigheden welke u bij uw rondgang door de kerk zult aantreffen, de nummers op de plattegrond verwijzen naar de foto’s en de beschrijving.
Dit is de situatie op 01-10-2008 Voor meer informatie kunt U terecht bij de in de kerk aanwezige kerkwacht.
De gebrandschilderde ramen zijn met nummers aan de buitenzijde aangegeven, en zijn met uitzondering van de nummers 31, 32 en 33 en de nummers 77 tm 81 van Eugene Laudy.
